WORK IN PROGRESS: the grammar articles are being edited for wiki publication. During editing, the content might be incomplete, out of sequence or even misleading.
by Stefan J. E.
Continuative particle, ལྷག་བཅས་ཀྱི་སྒྲ་
Spelling
| last letter of the word
|
particle
|
example: word with particle
|
| ན་, ར་, ལ་, ས་, དྲག་[1]
|
ཏེ༌
|
བྱོན་ཏེ། གུར་ཏེ། འཁྲུལ་ཏེ། བྱེས་ཏེ། ཕྱིནད་ཏེ།
|
| ད་
|
དེ༌
|
འཐད་དེ།
|
| ག་, ང་, བ་, མ་, འ་; "no postfix letter" མཐའ་མེད་
|
སྟེ༌
|
དག་སྟེ། བཟང་སྟེ། བཏབ་སྟེ། སྒོམ་སྟེ། འདའ་སྟེ། སྐྱེ་སྟེ།
|
Junction
- Tibetan grammatical term: མཚམས་སྦྱོར་འདྲེན་པ་
Temporal progress with causal relation
- Tibetan grammatical term: བྱེད་པས་བྱ་བ་དུས་རིམ་ཅན་དུ་འདྲེན་པ་
| to see
|
v.t.(!)
|
ཐ་མི་དད་པ་(!)
|
| མཐོང་བ།
|
མཐོང་བ།
|
མཐོང་བ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| to look
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བལྟས་པ།
|
ལྟ་བ།
|
བལྟ་བ།
|
ལྟོས།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| མིག་གིས་བལྟས་ཏེ་གཟུགས་མཐོང༌།
|
| eyes looked form saw
|
[He] looked with [his] eyes and [then] saw the form.
|
| to strike, offer
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བཏབ་པ།
|
འདེབས་པ།
|
གདབ་པ།
|
ཐོབ།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| གདམས་ངག་བཏབ་སྟེ་སེམས་ལ་ཕན།
|
| oral instruction (verbalizer) mind benefit
|
Oral instructions were given and the mind was benefited.
|
Temporal progress
- Tibetan grammatical term: བྱ་བ་གཉིས་དུས་རིམ་ཅན་དུ་འདྲེན་པ་
| to gather
|
v.i.
|
ཐ་མི་དད་པ་
|
| ཚོགས་པ།
|
ཚོགས་པ།
|
ཚོགས་པ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| to listen
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| མཉན་པ།
|
ཉན་པ།
|
མཉན་པ།
|
ཉོན།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| སློབ་གྲྭ་ཚོགས་ཏེ་ཆོས་ཉན།
|
| school gathered Dharma listen
|
The school gathered and listened to the Dharma.
|
| to cut
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བཅད་པ།
|
གཅོད་པ།
|
གཅད་པ།
|
ཆོད།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| ཤིང་བཅད་དེ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད།
|
| wood cut study do
|
studying after having cut the wood
|
| བླ་མ་གྲུབ་པ་ ཐོབ་སྟེ་ སོང༌།
|
| lama siddhis attained went
|
The lama attained siddhis and left.
|
Simultaneity
- Tibetan grammatical term: བྱ་བ་གཉིས་དུས་གཅིག་ཅར་འདྲེན་པ་
Temporal simultaneity
| ཁ་གདམས་ཏེ་མིག་བགྲད།
|
| mouth open eyes open wide
|
mouth open and eyes wide open
|
| to meditate
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བསྒོམས་པ།
|
སྒོམ་པ།
|
བསྒོམ་པ།
|
སྒོམས།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| to cook
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བཙོས་པ།
|
འཚོད་པ།
|
བཙོ་བ།
|
ཚོས།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| མི་ལས་བསྒོམས་ཏེ་སྲིང་མོས་ཟྭ་བཙོས།
|
| Mila meditating sister nettle cooked
|
While Mila was meditating, his sister cooked nettles.
|
General simultaneity, coordination
| བྲམ་ཟེ་དེའི་ཆུང་མ་ལ་བུ་ཕོ་ནི་མེད་ཀྱི། བུ་མོ་བདུན་ཡོད་དེ། རབ་ཏུ་དབུལ་ཕོངས་སོ།།
|
| Brahmin wife son not have daughters seven have extremely poor
|
While that Brahmins wife did not have [a] son, [she] had seven daughters [and] was very poor.
|
Clauses with contradictory meaning
- This could be viewed as a particularity of section Simultaneity
| to see
|
v.t.(!)
|
ཐ་མི་དད་པ་(!)
|
| མཐོང་བ།
|
མཐོང་བ།
|
མཐོང་བ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| ཁྱོད་ཀྱིས་ཕྱོགས་གཅིག་མཐོང་སྟེ་གཉིས་ཀ་མི་མཐོང༌།
|
| you side one see both not see
|
You see one side, but [you] do not see both.
|
| ལར་མི་ང་རང་ངན་ཏེ་བླ་མ་བཟང་།
|
| generally person myself bad lama good
|
In general[2], even though I' m bad, [my] Lama is good.
(ལར་མི་ང་རང་ངན་lit.: ...even though the person [who is me] myself is bad...)
|
| to understand
|
v.t.(!)
|
ཐ་མི་དད་པ་(!)
|
| རིག་པ།
|
རིག་པ།
|
རིག་པ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| ་་་དེ་ནི་བསམ་པའི་ལས་ཡིན་ཏེ། ལུས་དང་ངག་གི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱའོ།
|
| that hought actions is body speech action know auxiliary
|
Even though that are actions [motivated by] thoughts, [they] are to be understood as actions of body and speech.
|
Clarification
- Tibetan grammatical term: དམ་བཅའ་འདྲེན་པ་
Here the continuative particle stands after a word, term, topic, statement or sentence introducing a clarification, explanation, definition, reason, examples, metaphor or supporting quote.
Divisions
- Tibetan grammatical term: དབྱེ་བ་འདྲེན་པ་
Listing of divisions, subdivisions, lists or specifics
| དཀོན་མཆོག་གསུམ་སྟེ། སངས་རྒྱས་དཀོན་མཆོག ཆོས་དཀོན་མཆོག དགེ་འདུན་དཀོན་མཆོག་གསུམ་མོ།།
|
| jewel three Buddha jewel Dharma jewel Sangha jewel three
|
The three jewels: the jewel of the Buddha, the jewel of the Dharma [and] the jewel of the Sangha, [those] three.
|
Listing with a summarizing statement at the end
| ་་་འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་བསྒོམས་པ་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། སྡོམ་ནི། འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང༌།
|
| samsara shortcomings meditation explain auxiliary summary conditioning suffering
|
| འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང༌། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཏེ། གསུམ་གྱིས་འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་བསྡུས།
|
| change suffering suffering suffering three samsara shortcomings subsumed
|
To explain the meditation about the shortcomings of samsara, the summary: the suffering of conditioning, the suffering of change and the suffering of suffering , by [these] three the shortcomings of samsara are summarized.
|
Giving a conclusion
| ་་་སྟེང་གི་ནམ་མཁའ་སྔོན་པོ་ཁ་དོག་གཅིག་པ་རྣམས་ཏེ་འདི་རྣམས་ཀྱང་གཟུགས་སུ་བསྡུ་བའི་ཆེད་དུ་བཤད་དོ།།
|
| above sky blue colour same plural these also form include taught
|
...and the uniformly coloured blue sky, these ones are taught [here] in order to be include in [the category of] form.
|
Syllogism, reason, proof
- Tibetan grammatical term: གཏན་ཚིགས་འདྲེན་པ་
| སྒྲ་མི་རྟག་པ་ཡིན་ཏེ། བྱས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
|
| sound impermanent is produced is because
|
Sound is impermanent, because [it] is produced.
|
| to accomplish
|
v.t.
|
ཐ་དད་པ་
|
| བསྒྲུབས་པ།
|
སྒྲུབ་པ།
|
བསྒྲུབ་པ།
|
སྒྲུབས།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| མི་འདི་ནི་བཟང་པོ་སྟེ། རྟག་ཏུ་གཞན་གྱི་དོན་སྒྲུབ་པའི་ཕྱིར།
|
| human this good always other aim accomplish because
|
This person is [a] good [person], because [he] always accomplishes the benefit of others.
|
Definition, etymology, explanation of a term
- Tibetan grammatical term: ངེས་ཚིག་འདྲེན་པ།
| དཀོན་མཆོག་སྟེ། འཇིག་རྟེན་འདི་ན་ཤིན་ཏུ་དཀོན་ཞིང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པས་སོ།
|
| rare supreme (jewel) world this extremely rare supreme became
|
Because it is extremely rare and supreme in this world, (it is called) jewel (rare and supreme).
|
| to know
|
v.t.(!)
|
ཐ་མི་དད་པ་
|
| མཁྱེན་པ།
|
མཁྱེན་པ།
|
མཁྱེན་པ།
|
མཁྱེན།
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| ཀུན་མཁྱེན་ཏེ་ཤེས་བྱའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པས་སོ།
|
| omniscient knowable phenomena all know
|
Because of knowing all knowable phenomena, [it is called] omniscient (all knowing).
|
Extensive explanation
- Tibetan grammatical term: རྒྱས་བཤད་འདྲེན་པ་
| ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་ཟག་བཅས་ཡིན་ཏེ་ཟག་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཡིན་ལ་་་་་
|
| skandha five defilement having is defilement kleshas is while
|
the five skandhas are defiled; defilements are kleshas...
|
Coordination
| གསུམ་གྱིས་འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་བསྡུས། ཞེས་པ་སྟེ། དེ་ལྟརསྡུག་བསྔལ་གསུམ་པོ་དེ།་་་་་
|
| three samsara shortcomings subsumed [so saying] that like suffering those three that
|
"...by these three the shortcomings of samsara are subsumed." [it is said]; those three sufferings, [stated] like that
|
Before quotation
| དེ་གཉིས་ཀ་ཡང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་མི་བྱ་སྟེ། ཇི་སྐད་དུ།་་་་་
|
| these both also bodhisattva not do as it is said
|
Also in these two the bodhisattva does not engage. As it is said:"...".
|
Before set of adjectives, adjective phrases
| ཡུལ་དེ་ན་བྲམ་ཟེ་དབྱིག་པ་ཅན་ཞེས་བྱ་བ་འདུག་སྟེ། རབ་ཏུ་དབུལ་འཕོངས་པ། བཟའ་བ་དང་བགོ་བ་མེད་པ་ཞིག་གོ།
|
| land that Brahmin Yig-pa-can called stayed extremely poor food cloths not have a
|
In that land lived [a] Brahmin, called Yigpacan. [He] was extremely poor and did not have food or clothes.
|
Simile, metaphor
| སྙིང་པོ་བཟུང་ནས་ཕྱིས་ནི་འདོར་འགྱུར་ཏེ། སྨིན་པའི་ཨ་མྲའི་འབྲས་བུའི་རུས་པ་ལྟར།
|
| essence seized after discard auxiliary ripened mango fruit bone like
|
After [you] have taken hold of [his] essence (wealth), [you] will discard [him], like the kernel of a ripe mango.
|
Explanation of words or parts of a root-text
| to occur
|
v.i.
|
ཐ་མི་དད་པ་
|
| བྱུང་བ།
|
འབྱུང་བ།
|
འབྱུང་བ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| རྨད་ཅིག་སྟེ་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་
|
| marvelous a marvelous to occur a
|
a marvel, a [think that] marvelously occured
|
Other usages, which are not included in the former
- Tibetan grammatical term: ལྷག་མ་གཞན་འདྲེན་ ༼དེ་དག་ཏུ་མ་འཐུས་པ་ལྷག་མ་ཡོད་ཙམ་སྟོན་པ་༽
| to be full
|
v.i.
|
ཐ་མི་དད་པ་
|
| གང་བ།
|
གང་བ།
|
གང་བ།
|
|
| past
|
pres.
|
fut.
|
imp.
|
|
| ཤར་ཕྱོགས་ན་མདོ་སྟོད་དེ། དེ་ན་ཁམས་པ་དཔའ་བོས་གང༌།
|
| east direction Kham/Amdo there Khampa heroes be full
|
In the East is the Kham-Amdo region. That [region] is filled with Khampa heroes.
|
| ཤིང་ལ་བྱ་གནས་ཏེ་སྤྲེའུ་ཡང་གནས།
|
| tree bird stay monkey also stay
|
Birds stay in trees [and] monkeys stay in trees too.
|
| ཤར་གྱི་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་མཚོ་སྟེ། དེ་བཞིན་ནུབ་ཕྱོགས་རི་ཆེན་ནོ།།
|
| east direction ocean that like west direction mountain big
|
In the East is the ocean; likewise there are big mountains in the west.
|
| དེ་ནི་མི་སྟེ། འདི་ནི་ཁྱི།
|
| that human this dog
|
That is a human [and] this is a dog.
|
Endnotes
